حدیثی تکان دهنده! مرگ ملک عبدالله و بشارت ظهور مهدی (عجل الله)جواب:
نشانه های ظهور حضرت:
در روايات و احادیث بعضی از امور به عنوان نشانه هاي ظهور عنوان شده است. از جمله انحراف بني عبّاس و از هم گسستن حكومت آنها، جنگ صليبي، تسخیر قسطنطنيه به دست مسلمانان، بیرون آمدن پرچم هاي سياه از خراسان ایران، خروج مغربي در مصر و تشكيل دولت فاطميان، وارد شدن تركها در منطقه بين النّهرين، ورود روميان در منطقه رمله و شام، رها شدن كشورهاي عرب از قيد قدرت های ظالم (استعماری)، بالا آمدن آب رودخانه دجله و سرازير شدن آن به كوچه و پسکوچه هاي كوفه، بسته شدن پل روي دجله در بين بغداد و كرخ، اختلاف بين شرق و غرب و جنگ و خونريزي فراوان، خروج سفياني، خروج يماني، خروج دجال، صيحه آسمانی، قتل نفس زكيه، فراگير شدن جهان از ظلم، رواج علوم ديني در قم و نشر آن در ساير بلاد مردم و...(1)
ليكن از اين امور نميتوان قضاوت نمود كدام يك حتمي و كدام يك غير حتمي است، نيز كداميك به وقوع پيوسته و كدام يك در آينده به وقوع ميپيوندد و آن چه به وقوع پيوسته، همان است كه در روايات آمده.
براي روشن شدن اين مطالب لازم است اموري بدين شرح بيان گردد.
1- نامعلوم بودن وقت ظهور: اگر از نشانه هاي ظهور سخن به ميان ميآيد، به این معنا نيست كه از اين طريق وقت ظهور حضرت مهدی (عجل الله) را مشخص كنيم. بنا به مصالحي زمان ظهور حضرت مشخص نشده است. هيچكس جز خدا از وقت دقيق ظهور حضرت آگاه نيست. بارها از امامان (علیه السلام) در مورد زمان خروج قائم پرسيدند، اما آنان از مشخص نمودن آن نهي نمودند و زمان ظهور را مثال علم به قيامت در انحصار خدا معرّفي كرد.(2)
شيخ طوسي در اينباره ميگويد: زمان ظهور مهدی (عجل الله) به روشني بر ما مشخص نيست، بلكه او تا آنگاه كه خداوند اجازه خروج بدهد، از ديدگاه ما پنهان است.(3)
بنابر اين نشانه هاي ظهور تنها بيانگر نزديك شدن زمان ظهور است. بيش از آن نبايد انتظار داشت. حال اگر حدیثی باشد كه در آن زمان ظهور حضرت مشخص شده است، ناگزير بايد آن را توجيه نمود و يا به كناري نهاد.
2- مراد از نشانه هاي ظهور: مقصود از نشانه هاي ظهور اين نيست كه با تحقق هر يك ظهور حضرت وقوع مييابد، بلكه مراد، رخدادهايي است كه بر اساس پيشگويي معصومان(ع) پيش و يا در آستانه ظهور حضرت مهدي (عجل الله فرجه) پديد خواهند آمد كه تحقق هر يك امید نزديكتر شدن ظهور حضرت است، به گونهاي كه با وقوع تمامي آن رخدادها و به دنبال آخرين نشانه هاي ظهور، حضرت قيام خواهد نمود.
3- انواع نشانه هاي ظهور: با نگاهي به روايات معصومان(علیه السلام) ميتوان نشانه هاي ظهور را بدين شرح تقسيم و دسته بندي نمود:
ألف) نشانه هاي حتمي و غير حتمي: نشانه هاي شماري به روشني به عنوان علائم حتمي ظهور ياد شده است؛ به این معنا كه بدون هيچ قيد و شرطي قطعاً تحقق خواهند يافت و ظهور حضرت منوط به پيدايش آنها ميباشد، امّا نشانه هاي غير حتمي به نشانه هايي گفته ميشود كه مقيد و مشروط به اموري هستند كه در صورت تحقق آنها، به عنوان نشانه به شمار ميآيند.(4)
ب) نشانه هاي عادي و غير عادي: برخي از نشانه هاي ظهور به روال طبيعي و عادي تحقق مييابد، مانند زوال دولت عباسيان، ولي برخي به روال غير طبيعي و غير عادي است مانند صيحه آسماني و طلوع خورشيد از مغرب.
اين دسته روايات را بايد به نوعي خاص معنا نمود، چون پديدار شدن آنها عادتاً ممكن نيست. اينها را يا ميبايست در چار چوب معجزه قرار داد و توجيه نمود، يا از معناي ظاهري آن دست كشيد و به معناي كنايه و مجازي آن دانست.
ج) نشانه هاي متصل و غير متصل: در روايات شماري از نشانه هاي ظهور به گونهاي بيان شده است كه از آنها استفاده ميشود بين آنها و ظهور حضرت فاصله اي وجود ندارد، بلكه به زمان ظهور متصل ميباشند، مانند خروج سفياني و يماني. اينها نشانه هاي اتصال یافته به ظهورند، امّا بيشتر نشانه ها به گونهاي ديگر است كه بين تحقق آنها و زمان ظهور حضرت مهدي ممكن است فاصله زيادي وجود داشته باشد، به عنوان مثال در روايات آمده: يكي از نشانه ها در آمدن پرچم هاي سياه از خراسان است. حال اگر اين را به خروج ابو مسلم خراساني و سپاه سياه جامگان تفسير كنيم، بين اين نشانه و ظهور حضرت مهدي زمان طولاني فاصله است.
4- شمار نشانه هاي ظهور: در مورد شمار نشانه هاي ظهور پاسخ دقيق و روشني وجود ندارد.
برخي از عالمان بزرگ مانند شيخ مفيد در بحث علامات قيام القائم با اشاره به اخبار و آثاري كه از معصومان خدا (علیه السلام) رسيده، بيش از پنجاه نشانه را بيان كرده است.(5) برخي ديگر همانند علامه مجلسي شمار بيشتري را متذكّر شدهاند.(6)
عالمان قید اهل سنت در كتابهاي خويش به برخي امور ديگر اشاره كردهاند. هنگامي كه به اين آثار و نشانه ها و روايات دقت كنيم، متوجه ميشويم كه:
برخي از علائم تنها نشانه ظهورند و برخي نشانه ظهور و برپايي قيامت.
بعضي كلي هستند و برخي به امور جزئي پرداخته اند. برخي از نظر سند مشكل دارند و پاره اي مشكل ندارند. برخي در دلالت معنايي مشكل دارند و بعضي ندارند، بنابراين نميتوان در مورد و تعداد نشانه هاي ظهور قاطعانه سخن گفت.
5- خلط بين نشانه هاي ظهور و برپايي قيامت: برخي از نشانهها مانند خروج دجال و طلوع خورشيد از مغرب کره زمین، در پارهاي از منابع روايي، از نشانههاي برپايي قيامت و شراط الساعة آمده است اما در بعضي ديگر از نشانه هاي قيام حضرت مهدي(عجل الله)، به نظر ميرسد در برخي روايات بين اين دو دسته نشانهها جابجايي صورت گرفته باشد. بعيد نيست برخي از نشانههاي غير عادي كه در پارهاي از منابع روايي، از نشانه هاي ظهور حضرت آمده است، نشانههاي برپايي قيامت باشند، نه نشانه هاي ظهور، چون اين گونه امور با اشراط الساعة بيشتر تناسب دارد.
6- خلط بين قائم و مهدي موعود: در روايات گاهي سخن از حضرت مهدي آمده است و گاهي از قائم ال محمد، نميتوان تمامي مواردي را كه واژه قائم به كار رفته است، به مهدي موعود حمل نمود، چرا كه اين واژه به تمامي امامان(علیه السلام) اطلاق شده است. در روايت آمده است كلّنا قائم بأمراللَّه واحدٌ بعد واحد؛(7) همه ما يكي پس از ديگري قيام كننده به حكم خدا هستيم.
نيز به غير امامان هم اطلاق شده، چرا كه قائم به معناي قيام كننده است. هر كسي كه انقلاب كند و مردم را بر ضد ظلم فرا خواند، قائم ال محمد است. امام علي(علیه السلام) در خطبه اي كه در مورد حوادث آينده ايراد كرد فرمود: إذا قام القائم بخراسان... و قام منّا قائم بجيلان؛(8) هنگامي كه قائم در خراسان قيام كند و قيام كنندهاي از ما در سرزمين گيلان قيام كند.... اين احاديث را نميتوان درباره حضرت مهدي (عجل فرجه) دانست.
7- خلط بين فرج و ظهور حضرت مهدي (عج): گرچه ظهور حضرت مهدي (عج) براي اهل بيت پيامبر (صل الله علیه و اله) و اهل بيت پيامبر خدا (صل الله علیه و اله) است، ليكن همه جا واژه فرج را نميتوان به ظهور حضرت مهدي حمل نمود. متأسفانه گاهي چنين خلطي يافت ميشود.
پيش گويي هاي معصومان در مورد رخدادهاي دوران حكومت امويان و عباسيان و چگونگي فروپاشي آنها و حركت هايي كه در مقابل آنها شكل ميگيرد، گاه از آنها به علائم فرج ياد شده است، كه لزوماً به معناي نشانه های ظهور حضرت مهدی (عجل الله) نيست، بلكه ميتواند به معناي لغوي فرج؛ يعني گشايش در كار شيعيان باشد.
8- احتمال جعل و تحريف: اهميّت بحث مهدويّت به ويژه بهره مندي آن از بار سياسي از يك شو، و علاقه شديد مسلمانان به آگاهي از چگونگي رخدادهاي آينده و پديدار شدن نشانه هاي ظهور از سوي ديگر، سبب شد كه برخي در پي تحريف و جعل روايات در زمينه مهدويّت و نشانه هاي ظهور برآيند.
با دقت در رواياتِ نشانه هاي ظهور اين سخن تأييد ميشود، زيرا بسياري از رواياتي كه در زمينه نشانه هاي ظهور وجود دارد، از نظر سند ضعيف و قابل مناقشه است و دلالت آنها نيز با مشكل مواجه است.
از مطالبي كه بيان شد، به اين نتيجه نايل ميشويم كه در زمينه علائم ظهور حضرت مهدي صاحب الزمان (عج)، و اين كه كدام يك از آنها به راستي به وقوع پيوسته است، نميتوان قضاوت قاطعي را ابراز نمود.
پي نوشت ها:
1- سيد محمد صدر، تاريخ الغيبه الكبري، ج 2، ص 472 به بعد؛ كتاب الغيبة، محمد بن ابراهيم نعماني، ص 283-247سفينة البحار، ج 2، ص 445.
2 - مجلسي، بحارالأنوار، ج 52، ص 182.
3 -الغيبه، ص 425.
4 -مجله حوزه، شماره 72، ص 240.
5 -ارشاد، ج 2، ص 368 به بعد.
6 -بحار، ج 52، ص 279 - 180.
7 -كليني، كافي، ج 1، ص 536.
8 -مجلسي، بحار، ح 52، ص 235.
لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار
آثار صلوات بر محمد آل محمد
جملات حسینی
ویژگی یاوران حضرت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه)
بررسی یکی از علائم حتمی ظهور خسف بیداء و زلزله شام
تشرف علی بن مهزیار به خدمت امام زمان (عجل الله)