افضل اعمال شب قدر
شب قدر است و نومیدی ندارد
کسی از بارگاه باری امشب
فروغ رحمت و نور امید است
به هر جانب که رو می آری امشب
از شیخ صدوق نقل شده که فرمود: افضل اعمال در إحیای شب قدر؛ «مذاکره علمی» است و از مرحوم سید جواد حسینی عاملی، صاحب «مفتاح الکرامه» نقل شده که فرمودند: افضل و بهترین اعمال شب قدر« تحصیل علوم مذهبی» است.
علامه مجلسی در بحار آورده است که: «بهترین اعمال در شب قدر؛ طلب آمرزش و دعا برای مقاصد دنیا و آخرت خود و پدر و مادر، خویشان و برادران ایمانی اعم از زندگان و مردگان و اذکار و صلوات بر محمد و اهل بیت اوست.»عزیزان؛ شب قدر را قدر بدانیم
شب قدر بهترین شبها
نظرهای گوناگونی درباره با فضیلت تر بودن این شب از هزار ماه، ابراز شده است.عمل نیک در این شب از هزار ماهی که در آنها شب قدر نباشد بهتر است و در این خصوص، روایت زیر قابل دقت است: راوی از امام صادق (علیه السلام) سوال میکند:
«چگونه ممکن است شب قدر از هزار ماه بهتر باشد؟ امام (ع) فرمودند: «العَمَلُ فِیها خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فِی اَلفِ شَهرٍ لَیسَ فِیها لَیلَةُ القَدرِ» عمل در شب قدر بهتر از عمل در هزار ماهی است که شب قدر در آن نباشد.»
از امام زین العابدین (علیه السلام) روایت شده که فرمود:
«خدا به رسول خود محمد (صل الله علیه و اله) گفت : آیا میدانی برای چه شب قدر از هزار ماه برتر است؟ اظهار داشت: نه. خداوند فرمود: برای این که در این شب، فرشتگان و روح به اذن باری تعالی هر امری را فرود میآورند.»[1]
نزول قرآن در آن شب قدر
حال که کلام به این جا رسید، بد نیست تا اشارهای گذرا به دلایل دیگری که عالمان اسلامی نقل کردهاند، داشته باشیم:عبادت یک شب پیروان پیامبر (صل الله علیه و اله) از سلطنت هزار ماه بنی امیه -که تقریباً هشتاد و اندی سال میشود- برتر است.
نقل است که پیامبر (ص) نام چهار تن از عابدان (یحیی، زکریا، حزقیل و یوشع) را بر زبان جاری کرد و فرمود: اینان هشتاد سال خدا را پرستیدند و لحظهای هم از یاد او غافل نشدند و مرتکب گناه نگردیدند. حضار تعجب کردند. جبرئیل سوره قدر را فرود آورد.[2]
1)مجلسی، بحارالانوار، ج ۲۵، ص۸۰.
2) ملا محسن فیض کاشانی، تفسیر صافی، ج 5، ص548.
مواظب باشیم شب قدر خواب نمانیم!!
از آنجا که در شب قدر سرنوشت انسانها براى یک سال، بر طبق لیاقتها و شایستگی هاى آنها، تعیین مىشود؛ لذا باید آن شب را بیدار بود، توبه کرد خودسازى نمود و به درگاه خدا رفت و لیاقتى بیشتر و بهتر براى جلب رحمت او پیدا کرد
خواب شب
به استناد روایات وارده ماه رمضان افضل ماهها نزد خداوند متعال است؛ که اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن اجابت دعا و رهایی از آتش میباشد و به استناد آیات نورانی قرآن کریم شب قدر شب نزول قرآن است که این شب در ماه مبارک رمضان قرار دارد و عظمت این شب به قدرى است که خداوند آن را بهتر از هزار ماه دانسته است.
به اعتقاد مفسران[1] شب قدر به این جهت" قدر" نامیده شده که جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین مىشود.[2]
در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که ایشان فرمودند:« شب قدر که همه ساله در ماه رمضان در دهه آخرش تجدید مىشود شبى است که قرآن جز در آن شب نازل نشده، و آن شبى است که خداى تعالى در بارهاش فرموده:«فِیها یُفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ»[3].
آن گاه فرمود: «در آن شب هر حادثه اى که باید در طول آن سال واقع گردد چه خیر و چه شر، چه طاعت و چه معصیت، و چه فرزندى که قرار است متولد شود، و یا اجلى که بنا است فرا رسد، و یا رزقى که قرار است (تنگ و یا وسیع) برسد، تقدیر مىشود؛ پس آنچه در این شب مقدر شود، و قضایش رانده شود قضایى است حتمى، ولى در عین حال مشیت خداى تعالى در آنها محفوظ است».[4]
به اعتقاد شیعه شب قدر یکی از سه شب نوزدهم بیست و یکم و یا بیست و سوم از ماه مبارک رمضان می باشد که در این خصوص در متون روایی شیعه روایتی ازامام صادق علیه السلام آمده که ایشان فرمودند:«تقدیر مقدرات در شب نوزدهم، و تحکیم آن در شب بیست و یکم، و امضاء در شب بیست و سوم است».[5]
برای این شب در کتب ادعیه اعمال خاصی[6] ذکر شده که لازمه آن تهجد و شب زندهداری در این شب است. لکن برخی بدون توجه به آثار و اهمیت این شب در تعیین سرنوشت آنان شب قدر را همچون سایر شبها انگاشته و اجازه میدهند خواب غفلت آنان را برباید.
امام باقر علیه السلام فرمودند: «کسی که شب قدر را احیا بدارد گناهان وی حتی اگر به تعداد ستارگان آسمان سنگینی کوهها و اندازه دریاها باشد آمرزیده میشود.»
خواب نیاز طبیعی هر انسانی است که جسم وی پس از ساعتها تلاش برای کسب روزی و کارهای روزانه آن را میطلبد با این وجود از آنجا که در شب قدر سرنوشت انسانها براى یک سال، بر طبق لیاقتها و شایستگی هاى آنها، تعیین مىشود؛ لذا باید آن شب را بیدار بود، توبه کرد خودسازى نمود و به درگاه خدا رفت و لیاقتى بیشتر و بهتر براى جلب رحمت او پیدا کرد.[7]
زیرا هیچ عقل سلیمی نمی پذیرد که در لحظاتى که سرنوشت انسان تعیین مىشود و فرد می تواند در سرنوشت و مقدرات خود اثر مستقیمی داشته باشد او در خواب و از همه چیز غافل و بیخبر باشد. از طرفی کسانی که به دنبال آمرزش و توبه به درگاه الهی هستند شب قدر بهترین فرصت برای آنان است؛ زیرا درهای رحمت و مغفرت الهی در این ماه و به ویژه در این شب بیش از پیش به روی بندگان گناهکار باز است و وعده استجابت دعا و نیایشهای آنان نیز به آنها داده شده است. به نظر میرسد اینکه در روایات رهایی از آتش جهنم را به دهه آخر ماه رمضان نسبت داده اند به دعا و نیایش فرد در شب قدر بستگی دارد.
در این خصوص امام باقر علیه السلام فرمودند: «کسی که شب قدر را احیا بدارد گناهان وی حتی اگر به تعداد ستارگان آسمان سنگینی کوهها و اندازه دریاها باشد آمرزیده میشود.» [8] و همچنین امام صادق علیه السلام فرمودند: «کسی که ماه رمضان آمرزیده نشود آمرزیده نمیشود مگر آنکه عرفه را درک کند و در آن حاضر باشد».[9]
برخی از انسانها به گونهای در این دنیا زندگی میکنند که گویی به ماندن ابدی در آن اطمینان دارند و یا دست کم مرگ را فرسنگها از خود دورتر میپندارند در حالی که چنین نیست و تضمینی برای هیچیک از افراد وجود ندارد که لحظهای بعد در قید حیات باشند و یا اینکه شب قدر دیگری را بتوانند تجربه کنند؛ لذا بر هر انسانی واجب است تا از فرصتهای موجود بیشترین بهره را کسب کند. و شب قدر همان فرصتی است که خداوند در اختیار انسان قرار داده تا از آن در جهت تقرب به درگاه الهی استفاده کند و کاهلی انسان در این شب به هر نحو که باشد سرنوشت غمانگیزی برای وی به دنبال خواهد داشت.
و به راستی:
گر گدا کاهل بُود تقصیر صاحب خانه چیست؟
پی نوشت ها
[1]. مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران, دار الكتب الإسلامیة، 1374ش, ج27، ص187
[2]. شاهد این معنى در آیات 3و4 سوره دخان است كه مىفرماید: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِینَ فِیها یُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِیمٍ»
[3]. الدخان/4
[4]. الكلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق, الكافی, تصحیح: على اكبر غفارى و محمد آخوندى, چاپ چهارم, تهران, دار الكتب الإسلامیة 1407ه, ج 4 صص158 و 157, ح6
[5]. ر.ک: همان ج 4 ص159 ح9
[6].همچون: صد ركعت نماز, دو ركعت نماز با هفت قل هو اللَّه احد استغفار هفتاد مرتبه قرآن به سر گرفتن هزار بار سوره انا انزلناه فى لیله القدر خواندن, دعاء شریف جوشن و زیارت حضرت ابى عبد اللَّه الحسین علیه السلام و اعمال دیگر
[7].ر.ک: مکارم شیرازی تفسیر نمونه، ج27، صص 192و191
[8]. حر عاملى، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، قم, مۆسسه آل البیت علیهمالسلام قم، 1409 ه, ج10, ص 358, ح13599و ر.ک: همان ح13600 و ح13601
[9]. حرعاملی, وسائلالشیعه ج10 ص305 ح13480